jk”Vªh; lsok ;ks
19
uksOgsacj 2015 jksth ek- jk”Vªirh ;kaP;k gLrs jk”Vªh; lsok ;kstusps mRd`”B
egkfo|ky; o bankiwj egkfo|ky;krhy izk- /kuat; Hkkslys ;kauk mRd`”B dk;Zdze
vf/kdkjh iqjLdkj ?ksr vlrkuk ekxP;k 25 o”kkZapk lxGk vkys[k lkjhikVklkj[kk ljlj
ljdr gksrk- iqjLdkjkph jaxhr rkyhe dj.;kiklwu iqjLdkj ?ksÅu fnYyhgwu iq.ks o
ijr bankiwjyk ;sbZi;Zar ,d ,dk izlaxkr fdrhrjh osG eh jer gksrks- lxG;k dVw
xksM vkBo.khauk eu lSjHkSj >kya gksra-
iq.ks ftYgk f’k{k.k eaMGkP;k ckcqjkoth ?kksyi egkfo|ky;kr 1990
lkyh izk/;kid Eg.kqu :tw >kyks- izkpk;Z ds- ,l- ikVhy gksrs o jk”Vªh; lsok
;kstusps dk;Zdze vf/kdkjh bZ- ts- txrki gksrs- ck.ksjyk jkls;ks ps f’kfcj
gksrs- vkEgh pkS?ks ldkGh dkWyst d:u lk;dyoj lkaxoh rs ck.ksj vla McyflV
tk;pks- eqDdke djk;pks] mRlkgh vlk;pks- 1992 lkyh MkW- ,l- ,u- iBk.k vkeps
izkpk;Z >kys o eyk dk;Zdze vf/kdkjh dsys- rlk eh jk”Vªh; Nk= lsuspk dWMsV]
11 oh rs Vh- ok;- i;Zar ,u-lh-lh- vfr’k; mRlkgkus ch o lh lfVZfQdsV d:u T;qfuvj
vaMj vWkfQlj Ik;Zar ety ekjyh gksrh- R;keqGs jkls;ksps dk;Zdze vf/kdkjh in
?;k;yk eh uk[kq”k gksrks- myVi{kh jk”Vªh; Nk= lsusps ,dd ?ks.kslkBh iz;Ru djr
gksrks- iBk.k ljkapk vkns’k vlk gksrk dh eyk ukgh Eg.k.ks tM xsys o eh iqkyks rs dGysp ukgh-
ckcqjkoth
?kksyi egkfo|ky;krya jkls;ks gs vYiko/khrp ukok:ikyk vkya- lqjs’k vfy>kM
jkls;ksps dk;Zdze leUo;d gksrs- R;kuarj Jh- uandqekj fude o jkexafHkj ;kaP;k’kh
Nku xV~Vh teY;keqGsp rhu o”kkZr cjhp dkes >kyh- fo’ks”k d:u egs’k iraxs]
fnfyi djatdj] izfni dkacGs] vfouk’k dkGs] eukst dkGs] v’kksd ohj] onauk vH;udj]
Nk;k ?kksMds ;k o v’kk vusd fo|kF;kZuh tho rksMqu dkes dsyh- 27 fefuVkaps
izkS< f’k{k.kkoj vk/kkfjr ,d iFkukV; R;kosGh [kqi xktys- ek:ath ¼fgtaoMh½
tkac] nsgqjksM o ;kp cjkscjhus uoh lkaxoh] nkiksMh] MqDdjokMh] fiaiGs lkSnkxj]
fiaiGs fuy[k ;k ifjljkr jkls;ks uh tutkx`rh o lektizcks/kukph dkes dsyh-
rRdkyhu jkT;iky ek- ih-lh- vysD>saMj gs njo”khZ vkiY;k yokteklg iq.;kP;k
jktHkouyk jgk;yk ;sr vlr- 1993 e/;s R;kauh o`{kkjksiukph dYiuk ekaMyh vkf.k
iq.;krhy loZ egkfo|k;krhy jkls;ksps loZ fo|kFkhZ o ljdkjh ;a=.kk ;kauh ,d=
;sowu 15 vkWxLV jksth ,df=r o`{kkjksi.k djk;ps vls Bjoys- R;kizek.ks vRrkP;k
okdMQkVk txrki Msvjh rs fiaiGs fuy[k I;kZr o`{kkjksiu dj.;kr vkys- vktgh ;krhy
cjsp’ks o`{k fnek[kkus ok
Jherh
u;u dksaMs ns’keq[k ¼dS½ izk- yrs’k fude] izk- iafMr ‘ksGds ¼ ts iqkys½ izk- lqjs’k jlkGs]
izk- egsanz vo?kMs] izk- lafxrk uandqekj QkQkGs f’kaxV & txrki v’kh lqjs[k
Vhe r;kj >kyh gksrh-
ifgyk
dWEi ^ek.kayk ts okdM fgtoMh dMwu ?kksVkoMs vFkkZr ckinso ?kkVkdMs tk.kk&;k
jLR;koj vkgs- vkt ;k xkokr xsyks rj ;k xkokps xkoi.kpa gjoya vkgs- 1993 lkyh
ek=n xkokrwu laxoh I;kZr 7 uarj ;srkuk Hkhrh okVk;ph- iq.ks ftYgk
f’k{k.keaMGkps rRdkyhu v/;{k ek- jked`”.k eksjs ;kauh gs xko nRrd ?ks.;klkBh
lkafxrys gksrs- xko ,d= vk.k.ks xjtsps gksrs- Eg.kwu vkEgh 100 eqys eqyh o
izk/;kidkauh Bjoys xkokrY;k ,[kkn;k nqok ‘kks/kk;pk] R;kizek.ks ‘kks/kkarh tsos
ikVhy ukokP;k fo|kF;kZus vki.k dkdM vkjrhyk xsyks rj v’kh dYiuk ekaMyh ifgY;kp
fno’kh >ksik;yk 12 oktysys vkf.k dkdM vkjrhyk tk;ps Eg.kts ldkGh 04-00 ok-
mBwu vka?kksG d:u tks;ps gksrs- vkEgh lxGs iksgpY;kuarj xkodjh vkokd >kys
gksrs- dkdM vkjrhyk lq:okr >kyh tl tlk Bsdk iMw ykxyk rls VkGdjh e`nqax
rkto.kk&;kP;k tkxk iksjkauh d?kh ?ksrY;k gs dGys ukgh- vkEgh lqjkr lqj
felGwu eGoV Hk:u dkdN;ke/;s rYyhu gksÅu xsyks gksrks- ‘ksoVps gjheq[k Eg.k
gjheq[ks Eg.kk iq.;kaph x.kuk dks.k djh gs >kY;kuarj eh ,d Hkko.k dsys o
f’kfcjkps vkOgku dsys vkEgh dk vkyks; bFkiklwu xkokr Jenkukps dk; dke dj.kkj
bFk i;Zarph loZ ekfgrh fnyh vkf.k ldkGP;k Jenkukyk vkePkh 100 iksja xkokryh
toGtoG rsokys- ;k xkokr vkEgkyk la/;kdkGpk Lo;aikd d/khp djkok ykxyk ukgh jkst
eqykauk dks.khrjh ?kjh tso.kklkBh cksyor gksrs- R;kewGs jkstp lkaLd`frd
dk;Zdzekph estok.kh xkokyk nsrk ;sr ukgh- fttkck dkacGs gk ek:thapk] ek.kP;k
iqkY;koj [kM;k vkoktkr
iksja ek÷;k ekxs Eg.kk;ph
vkt dk
[kkuk&&&&&&&& cgksr vPNk
[kkusokyk&&&&&&&&&&
cgksr vPNk
f[kykus okyk
&&&&&&&&lcls vPNk
cksyk iqaMfydk ojns
&&&&&&&&&&&
ia
AA
onuh doG ?ksrk uke ?;k d`”khoykps AA
AA
lgt gou gksrs uke ?ksrk ‘ksrd&;kps AA
AA
thou djh ftohRok vUu gs iq.kZdeZ AA
vkf.k iq
jkls;kslkBh
ts vuqnku feGk;pa rs vR;ar rqViqat vlk;pa- rsgh c&;kpnk osGsr feGk;pa ukgh-
ex Ogk;ph vks
izkpk;Z
iBk.k ts iqkys- R;kps Hkk”k.k Eg.kts fo|kFkhZ o
izk/;kidkalkBh ioZ.kh vlk;ph rs teZuhyk tkÅu vkys gksrs uarj tikuykgh tkÅu
vkys- ek>k ijns’k nkSjk ;k fo”k;koj R;kaph O;k[;kus eqys eu ykowu ,sdk;ph
i.k vkepk uarj ?kksG >kyk- rsp rsp ,sdq.k Hkk”k.k brda ikB >kya dh vkEgh
iq(virus) vfHkHkk”k.kkP;k
osGh bL=h dj.kk&;k iks&;k tla cksyrks rla Eg.kts lj teZuhP;k Vªsupk
fdLlk lkaxk;yk ykxys dh vkrk c?kk ek.kwl nkjkr vMd.kkj oxSjs vla vkEgh Eg.kr
vlw i.k ljkaP;k mRlkgkyk nkn N;k;yk goh rs njosGh BjysY;k dzekus R;kp mRlkgkus
cksyr jgk;ps- R;kosGh oDrk Eg.kwu tk.k uOgrh o; gh gwMp gksrs- ;k lxG;kpk iqkyk- rks Eg.kts Hkk”k.ks djrkuk ‘kD;rks fdLls fjfiV djk;ps
ukfgr dsys rj dze cnykpk] ,dlqjh] laFk Hkk”k.k djk;pa ukgh- ^ eh oDrk dl
>kyks*\ ;kph chat dnkfpr ;k izdkjkr jksoyh xsyh vlkohr- vFkkZr gk dsoG
fnlO;k cksy.;kpk izdkj >kyk- oDrk gks.;klkBh iq
ljkauh
jkls;kse/;s izojkuxjyk vlrku dke dsysys vlY;kus rs jkls;ksoj Qkj izse djk;ps-
izR;sd xks”V letwu lkaxk;ps-
eh
HkkSfrd’kkL= f’kdok;pks] eh vkf.k iafMr ‘ksGds izR;sdh 52 dk;ZHkkj vkBoM;kyk
?;k;pks- vkepk iz;ksx’kkGk lgk¸;d gksrk v’kksd exj] vfr’k; gjgqUujh- rks twu
iklqup ek÷;k ekxs rxknk ykowu gksrk dh] lj ;ko”kkhZps f’kchj vkeP;k xkokr
Eg.kts tkaC;kyk ?;kppa- tkac s gs fdoGs] jkosrP;k toG vlysys unhfdukjh vlysys
xko- izsekiksVh eh gksdkj nsÅu clyks gksrks-
f’kfcj unhdkBh ?;k;ps Eg.kts fdrh
dkGth ?;koh ykxrs\ ;kph fHkrh R;k dkGkr iq.ks ‘kgjkrhy lxG;kp dk;Zdze
vf/kdk&;kauk gksrh- R;kyk dkj.kgh rlsp ?kMys gksrs- lu 1992 e/;s iq.;krhy
,dk izfr”Vhr laLFksP;k egkfo|ky;krhy jkls;ks f’kfcj eqGk unhP;k fduk&;koj ,dk
[ksM;kr lq: gksrs- ldkGP;k Jenkukuarj eqys unhoj iksgk;yk xsyh- rh vfrmRlkgh
vlY;kus iksgr gksrh- R;kr nksu t.k cqMwu ejh.k ikoys- MkW- oSjkxh ljkauh leUo;d
;k ukR;kus mRre Hkwfedk ikj ikMyh gksrh- jkls;ks f’kfcjkr v’kk izdkdjph ?kVuk
?kM.ks vLoLFk dj.kkjs gksrsp i.k vkEgh lxGsp gokyfny >kyks gksrks- okLrohd
dk;dze vf/kd&;kph dkfggh pwd uOgrh rjhgh R;kauh tckcnkjh fLodkjyh gksrh-
ikykdkauh leatli.kk nk[koyk gksrk- rFkih iw
;k
loZ ik’oZHkwehoj izkpk;Z iBk.k ljkauh ?khj fnyk gksrk o vkEgh Eg.kts pkSdMh]
eh] lqjs’k o iafMr ;kauh /kkMlkus djk;ps Bjoys- loZ eqykaph izkFkfed cSBd
?ksryh R;kauk fo’oklkr ?ksrys- vka?kksGhyk unhoj tk;ps ukgh v’kk lxG;kauh
vk.kkHkkdk ?ksrY;k o v’kksd exj P;k xkokr tkaC;kyk f’kfcjLFkGh iksgpyks- f’kfcj
tksekr lq: >kya- nksu&rhu fnolkuarj ,d fo/kok vkTth ek÷;kdms vkY;k vkf.k
Eg.kY;k mn;k jk=h lxG;k eqykauk ?ksÅu ek÷;k ?kjh tsok;yk ;k- tso.k feGr;
EgVY;koj vkEgh d’kkyk udks Eg.krks;!
AA jkls;ksl Hkkstue~ fiz;e~ AA
vgks ldkGh pkj rkl Jenku dsY;koj
Hkkstu fiz;p gks.kkj uk\
la/;kdkGh
lkr&vkBP;k lqekjkl vkEgh iksgpyks] lxGk izdkj c?kwu [kfty >kyks- vkeph
pwd vkeP;k y{kkr vkyh- ;k izlaxkrwu [kqi eksBk /kMk vkEgkyk feGkyk gksrk- dkj.k
vkftckbZauh ,dVhus 100 t.kkapk iqj.kkpk Lo;aikd dsyk gksrk- gs dGY;koj
eqy&eqyh rj grcy >kyh gksrh- ,dV;k vkthuh gs lxG dy;a EgVY;koj [kqi ykt
okVyh gksrh- dkd.khrjh tso.k nr;a ,okya- vkthrj vkeP;k f’kfcjkryk ,d Hkkxp cuqu xsY;k gksR;k-
;k
f’kfcjph vtqu ,d vkBo.k dk;e ?kj d:u jkfgyh rh Eg.kts Jh gjh ujds ;kauk
O;k[;kuklkBh cksykoys gksrs- la/;kdkGh 7-00 oktrk lq: >kysys O;k[;ku 09-0
oktys rjh lair uOgrs yksd vfr’k; rYyhu gksÅu ,sdr gksrs- R;kps dkj.k Eg.kts
R;kaps vL[kyhr oDrO;] vpwd ‘kCnQsd vkoktkrhy pkys gksrs- R;keqGs ek÷;koj [kqi
izHkko jkfgyk-
;kp
f’kfcjkr vkacssMdj egkfo|ky; ;sjoMk ;sfFky izk- ts iqkys ;kapk iisV ‘kks vFkkZr ckgqY;kapk lgk¸;kus lkekftd fo”k; ekaM.;kph dyk
fo|kFkkZauk f’kdfoyh- ;kr iisVl~ d’kk r;kj djk;P;k bFkiklwu] laokn] ‘kCnQsd]
lkekftd fo”k; o R;krqu fnys tk.kkjs eqY; R;kewGs gs ewykauk [kqi Hkkoys o ;k
izdkjP;k iisVl~ gk ,u-,l-,l-pk cjkpdkG [kqi ppsZpk fo”k; jkfgyk- fo’ks”kr%
iisVP;k Li/kkZ [kqip xktY;k-